گاز کولر (Refrigerant) یکی از بخش های تشکیل دهنده سیستم تهویه خودروست که کمپرسور با به جریان انداختن آن در مدار سیستم تهویه از دمای کابین می کاهد و آن را خنک می کند.

سیستم تهویه خودرو یکی از بخش های مهم است که می تواند در فصل های مختلف دمای کابین خودرو را به مقدار مطلوب راننده و سرنشینان تأمین کند. این سیستم در فصل های سرد سال در حالت بخاری قرار می گیرد و محیط درون کابین را گرم می کند و از طرفی دیگر، در فصل های گرم سال در حالت کولر عمل می کند و فضای درون کابین خودرو را خنک می کند تا در هر صورت سرنشینان خودرو احساس آرامش بیش تری داشته باشند.

حتماً بخوانید: تهویه دستی، تهویه اتوماتیک، تهویه چندکاناله

عملکرد سیستم تهویه خودرو در حالت کولر چگونه است؟

عملکرد سیستم تهویه خودرو در حالت کولر به این صورت است که کمپرسور کولر ، گاز کولر را فشرده می کند، سپس گاز فشرده شده از کندانسور (Condenser) عبور می کند و به مایع تبدیل می شود. گاز مایع شده از شیر انبساط یا Expansion Valve عبور کرده و وارد اواپراتور (Evaporator) می شود. در نهایت در این بخش، Refrigerant مایع شده گرمای محیط را به خود جذب می کند و با خنک کردن محیط، به گاز تبدیل شده و دوباره وارد کمپرسور می شود.

وظیفه گاز کولر در سیستم تهویه خودرو چیست؟

وظیفه گاز کولر این است که در سیستم تهویه خودرو جریان داشته باشد و بتواند هم در روزهای گرم و هم در روزهای سرد سال کارایی لازم را داشته باشد. این گاز در روزهای سرد سال با گرفتن گرما از هوا و تبخیر شدن، به خنک کاری کابین خودرو کمک می کند و از سویی دیگر، در فصل های سرد هوای درون کابین را خشک می کند (از رطوبت هوا می کاهد) تا بخار بر روی شیشه های خودرو تشکیل نشود.

چند نوع گاز کولر برای خودرو وجود دارد؟

از گذشته تا امروز سه نوع گاز کولر برای خودروها به کار گرفته شده است، که دو نوع از آن ها هنوز برای خودروها استفاده می شود و یکی از آن ها به علت مخرب بودن برای لایه اوزون از رده خارج شده است.

گاز R-12 یا فریون (Freon)

از ابتدای شروع به کار یخچال ها و کولرهای گازی تا سال ۱۹۹۵، همه آن ها با گاز فریون یا R-12 کار می کردند، زیرا این گاز هم عملکرد خوبی داشت و هم این که ارزان بود، اما در همان سال ها محققان متوجه شدند که فریون برای لایه اوزون مخرب است و در بلندمدت موجب از بین رفتن آن می شود. اهمیت سلامت لایه اوزون نیز به این دلیل است که از ورود اشعه های فرابنفش یا UV خورشید به زمین جلوگیری می کند و به همین دلیل به‌کارگیری گاز فریون برای دستگاه های خنک کننده گازی جدید از جمله کولر خودروها ممنوع شد.

ممنوع شدن به کارگیری این گاز به معنای جلوگیری از فروش آن نبود و هنوز هم خودروهایی که قبل از ۱۹۹۵ تولید شده اند می توانند از گاز فریون یا R-12 برای خودروهای خود استفاده کنند، اما از طرفی، سیستم تهویه این خودروها قابلیت به کارگیری گاز R-134a را نیز دارند و بهتر است دارندگان خودروهای قدیمی با اعمال تغییرات کمی بر روی سیستم تهویه از این گاز جدیدتر و نسبتاً پاک تر برای خودروی خود استفاده کنند.

گاز R-134a

پس از توقف به کارگیری گاز فریون در تهویه خودروها، گاز R-134a جایگزین شد و تا امروز از این گاز برای بیش تر خودروها استفاده می شود. اثر تخریبی این گاز برای لایه اوزون بسیار کم است و همچنین اشتعال پذیری پایینی دارد، اما در چند سال اخیر مشخص شد که R-134a گازهای گلخانه ای زیادی در خود دارد که در زمان کم شکسته نمی شوند و حضور آن ها موجب می شود دمای کره زمین بالا رود. از سال ۱۹۹۵ تا سال ۲۰۱۴ تقریباً بر روی همه خودروهای تولیدی دنیا از این گاز استفاده می شد، اما با توجه به تأثیر منفی این گاز برای دمای کره زمین، برخی از شرکت های تولید گاز سیستم تهویه برخی از محصولات خود را از سال ۲۰۱۴ تغییر دادند و R-1234yf را به عنوان جایگزین انتخاب کردند. در پیِ این تغییر، خودروهایی که از سال ۲۰۲۱ در آمریکا فروخته شدند مجاز به استفاده از R-134a نیستند و باید از R-1234yf استفاده کنند.

گاز R-1234yf

گاز R-1234yf عملکردی مشابه با گاز R-134a دارد، با این تفاوت که در اتمسفر زودتر (حدود ۱۱ دقیقه) تجزیه می شود و خطر کم تری برای گرمایش جهانی کره زمین دارد. تقریباً از سال ۲۰۱۴ بود که تعدادی از خودروسازان از این گاز برای برخی از خودروهای خود استفاده کردند و طبق قانون بیش تر خودروهای ۲۰۲۱ به بعد باید به این گاز برای خنک کاری سیستم تهویه مجهز شوند که تاکنون بسیاری از آن ها موفق شده اند و تعدادی در حال تغییر دادن سیستم های تهویه و تطبیق آن ها به R-1234yf هستند.

تنها مشکل گازهای R-1234yf، که تا امروز مشخص شده، اشتعال پذیری آن هاست، اما با وجود این مشکل هنور پس از گذشت ۷ سال از به‌کارگیری آن خطر حادی گزارش نشده است.

چه طور می توان فهمید از چه نوع گاز کولری برای خودروی‌مان استفاده شده است؟

از راه های تشخیص این که چه نوع Refrigerant  یا گاز کولری برای خودروی‌مان استفاده شده است می توان به جست‌وجو در دفترچه راهنمای خودرو (User Manual)، مشاهده صفحه فلزی کوچک قرارگرفته زیر کاپوت و همچنین دانستن سال تولید خودرو و تخمین زدن در مورد نوع گاز به‌کاررفته اشاره کرد. از سویی دیگر، این روزها تقریباً همه اطلاعات یک خودرو در اینترنت موجود است و شما می توانید با یک جست‌وجوی ساده نوع گاز کولر به‌کاررفته را بیابید.

پس از متوجه شدن این که چه گازی برای سیستم تهویه بهتر است نسبت به شارژ با همان گاز اقدام کنید تا در صورت استفاده گاز اشتباه به سیستم تهویه شما آسیب وارد نشود.

محمد جبارزاده شیاده

پایگاه خبری اسب بخار