ترموستات (Thermostat) یکی از بخش های تشکیل دهنده سیستم خنک کاری موتور خودروست که مانند یک شیر عمل می کند و در زمان مناسب باز یا بسته می شود تا مسیر آب و خنک کننده درون موتور را کنترل کند و در صورت لزوم اجازه چرخش را به آن بدهد.

سیستم خنک کاری موتور های احتراق داخلی آب خنک از بخش ها مختلفی تشکیل شده است که همه این بخش ها وظیفه دارند تا از دما موتور بکاهند و از بالا رفتن دمای آن و آسیب رسیدن به قطعات موتور در دما های بالا جلوگیری کنند.

حتماً بخوانید: سیستم خنک کاری موتور، اجزای تشکیل دهنده و وظایف آن ها

ترموستات (Thermostat) چیست؟

این شیر مکانیکی یکی از بخش های تشکیل دهنده سیستم خنک کاری موتور خودرو های آب خنک است که با عملکرد خود می تواند عبور جریان آب و ضد یخ ( Coolant ) از موتور به رادیاتور را کنترل کند. این گونه که پس از رسیدن به دمای بحرانی باز می شود و به محلول آب و ضد یخ درون موتور اجازه می دهد تا وارد رادیاتور شود و در زمانی که دما هنوز پایین است جلوی این جریان را می گیرد.

حتماً بخوانید: چند نوع ضد یخ یا کولنت (Coolant) برای خودرو وجود دارد؟

چرا از ترموستات برای سیستم خنک کاری استفاده می شود؟

زیرا موتور پس از روشن شدن نیاز به زمان دارد تا بتواند به دمایی که در آن بهترین عملکرد را داراست برسد. به همین دلیل اگر این شیر وجود نداشت و جریان دائمی بین موتور و رادیاتور برقرار بود ، زمان بسیاری طول می کشید تا موتور به دمای عملکردی خود برسد. با توجه به این ، ECU برای این که موتور زودتر به دمای عملکردی ( Operating Temperature ) خود برسد سوخت بیشتری تزریق می کرد و به همین دلیل ، هم میزان مصرف سوختش بالا می رفت و هم میزان آلایندگی تولیدی آن. از این رو برای آن ها از این شیر مکانیکی استفاده می کنند تا ابتدا دمای موتور به میزان مناسب عملکردی خود برسد و سپس از یک دما به بعد ( در موتور های مختلف دمای عملکرد ترموستات متفاوت است ) این شیر مسیر را باز کند تا محلول آب و ضد یخ برای خنک کاری به سمت رادیاتور برود.

ترموستات در کدام قسمت از موتور قرار دارد؟

از آن جایی که ترموستات باید مسیر جریان آب و خنک کننده از موتور را به رادیاتور کنترل کند ، بنابراین دقیقاً در کنار موتور نصب می شود. این قطعه از یک طرف به مجرا های درون موتور ارتباط دارد و از طرفی دیگر قاب محافظ آن با یک لوله پلاستیکی به رادیاتور متصل می شود.

علت نزدیکی محل نصب ترموستات ( Thermostat ) به موتور این است که در صورت افزایش دمای محلول آب و ضد یخ درون موتور ، سریعاً این شیر باز شود و محلول برای خنک شدن به رادیاتور منتقل شود. از طرفی دیگر اگر این قطعه با فاصله از موتور نصب شود ، ممکن است در طی زمانی که طول می کشد تا افزایش دمای موتور به این شیر منتقل شود ، اجزای درون موتور تحت تنش های حرارتی زیادی قرار بگیرند و آسیب ببینند.

ترموستات چگونه کار می کند؟

درون این قطعه از یک سیلندر که با موم ( Wax ) پر شده ، استفاده شده است و انتهای سیلندر یک میله قرار دارد. از آن جایی که سیلندر موم در طرف موتور قرار دارد ، می تواند با محلول درون موتور تماس داشته باشد و دمای محلول سریع تر به آن منتقل شود. در صورت افزایش دمای محلول آب و ضد یخ دورن موتور ، موم درون سیلندر منبسط می شود و با فشار دادن میله ، شیر خروجی به رادیاتور را باز می کند و از طرفی دیگر شیر دوم برگشتی ( Bypass Valve ) به موتور را می بندد. شیر دوم برگشتی به موتور در زمانی که موتور به دمای عملکردی خود نرسیده است باز می ماند و اجازه می دهد تا محلول آب و ضد یخ درون موتور گردش کند. این شیر پس از رسیدن موتور به دمای عملکردی بسته می شود تا محلول از طریق شیر ورودی به رادیاتور از موتور خارج شود و خنک کاری بر روی آن صورت گیرد. پس از خنک شدن محلول و کاهش دمای موم بکار رفته ، این ماده منقبض می شود و طی این تغییر به کمک فنر های بکار رفته در ترموستات ( Thermostat ) ، شیر ورودی به رادیاتور بسته می شود و شیر برگشتی به موتور باز می شود تا موتور دوباره به دمای عملکردی خود برگردد.

در برخی از دیگر ترموستات ها شیر دوم و برگشتی به موتور وجود ندارد ( شکل بالا ) و طراحی به این صورت است که در صورت بسته شدن شیر ، جریان به درون موتور باز می گردد و در صورت باز شدن آن ، جریان ورودی به موتور بسته می شود و جریان ورودی به رادیاتور باز می شود. یعنی همان یک شیر هر دو کار را انجام می دهد.

باز و بسته شدن ترموستات ناگهانی است یا پیوسته؟

توجه داشته باشید که باز و بسته شدن این شیر ها به صورت پیوسته است ، زیرا انبساط و انقباض موم ، ناگهانی صورت نمی گیرد و رفته رفته این اتفاق رخ می دهد. به همین دلیل این قطعه کاملاً باز و یا کاملاً بسته نمی شود و همیشه بین این دو حالت در بازی کردن است.

هنگام خرید ترموستات باید به چه نکته ای دقت کرد؟

هنگام خرید این قطعه علاوه بر این که باید به سایز قطعه و همچنین قابل نصب بودن آن برای خودروی خود دقت کنید ، باید به دمای عملکردی آن نیز دقت کنید برای مثال بر روی جعبه آن ها یک دما نوشته شده است که نشان می دهد این شیر در آن دما شروع به باز شدن می کند و اجازه ورود جریان محلول به رادیاتور را می هد. برای مثال دمای عملکردی ترموستات های پراید حدوداً ۷۱ درجه است و برای خرید باید به این نکته دقت کرد زیرا در صورت نصب مدل دیگری با دمای بالاتر ممکن است موتور جوش بیاورد.

محمد جبارزاده شیاده

پایگاه خبری اسب بخار