ناک زدن یا کوبش (Knocking) موتور یکی از پدیده های مخربی است که در حین عملکرد موتور رخ می دهد. این پدیده به عبارتی اشتعال ناخواسته و غیرقابل پیش بینی مخلوط سوخت و هوای موجود در محفظه احتراق است و تخمین زمان بروز آن امکان پذیر نیست.

احتراق در موتورهای بنزینی به این صورت است که هوای ورودی به موتور با سوخت تزریق شده به رانرها ( MPI ) و یا سوخت تزریق شده به صورت مستقیم به محفظه احتراق (GDI) مخلوط می شود. سپس مخلوط توسط پیستون فشرده می شود و در نهایت، شمع (Spark Plug) به‌کاررفته در محفظه احتراق جرقه می زند و مخلوط تحت انرژی اولیه به وجودآمده محترق می شود.

حتماً بخوانید: بررسی و مقایسه موتورهای MPI و GDI

در موتورهای دیزلی، هوا وارد محفظه احتراق می شود، سپس در برخی سوخت به صورت مستقیم و در برخی دیگر سوخت به صورت درگاهی تزریق می شود. در نهایت، مخلوط سوخت و هوا تحت فشار پیستون به دما و فشار بالایی می رسد و در اثر همین دما و فشار مشتعل می شود.

ناک زدن یا کوبش (Knocking) موتور چیست؟

ناک زدن یا کوبش (Knocking) موتور پدیده ای‌ست که در اثر عوامل مختلفی به وجود می آید و در پی آن، سوخت و هوای درون محفظه احتراق تحت فشار و دمای بالا، خودبه‌خود مشتعل می شوند. عوامل ناک زدن موتور خودروها موجب می شوند در محفظه احتراق ناحیه های غنی از هوا و سوخت به وجود آید، که در صورت بروز ناک یا کوبش، هر کدام از آن ناحیه ها خودبه‌خود محترق می شوند و باعث می شوند به اجزای دوار موتور شوک هایی وارد شود که این شوک ها بسیار مخرب اند.

دلایل ناک زدن یا کوبش موتور چیست؟

بروز پدیده ناک در موتورهای احتراقی نیز مانند دیگر اتفاقاتی که رخ می دهد دلایلی دارد که در برخی مواقع یکی از آن ها و در برخی مواقع دیگر چند تا از آن ها با هم موجب بروز پدیده ناک یا کوبش می شوند.

۱٫ کیفیت پایین سوخت و یا پایین بودن عدد اکتان سوخت

یکی از پارامترهای سنجش سوخت عدد اکتان است و هر چه این عدد بزرگ تر باشد یعنی سوخت مورد نظر تمایل کم تری به خوداشتعالی دارد و در عوض هر چه این عدد کم تر باشد میل به خوداشتعالی سوخت بیش تر می شود. بنابراین با توجه به تعریف عدد اکتان و تأثیر مقدار آن در میزان خوداشتعالی سوخت می توان نتیجه گرفت که در صورت به‌کارگیری سوخت بی کیفیت و با عدد اکتان پایین، احتمال بروز خوداشتعالی در سوخت، که در نهایت منجر به بروز پدیده ناک یا کوبش می شود، بالا می رود.

۲٫ خرابی شمع ها (Spark Plugs)

وظیفه شمع ها این است که مخلوط سوخت و هوای درون محفظه احتراق را، که در اثر پدیده تخلیه الکتریکی به وجود آمده، بین الکترودها مشتعل کند. خراب بودن شمع انتخاب شمع نامناسب و همچنین وجود فاصله زیاد یا کم بین الکترودها (Wrong Spacing or Gap) می تواند منجر شود مخلوط سوخت و هوای درون محفظه احتراق به خوبی و در زمان مناسب مشتعل نشوند. در این صورت، مخلوط تحت دما و فشار زیاد خودبه‌خود و در زمان نامناسب مشتعل می شود و ناک رخ می دهد.

حتماً بخوانید: تفاوت بین شمع های مسی، ایریدیوم و پلاتینیوم چیست؟

۳٫ خرابی سنسور ناک

بعد از انژکتور شدن موتور خودروها و همچنین به کارگیری ECU در آن ها، سنسورها نقش مهمی در عملکرد موتور به دست آوردند و اطلاعات فرستاده شده توسط آن ها توانست ECU را از بخش های مختلف آگاه کند و این بخش بتواند متناسب با داده های دریافتی موتور خودرو را کنترل کند. سنسور ناک به کاررفته در موتور خودروها به محض حس کردن کوبش در موتور بلافاصله به ECU داده ارسال می کند و ECU با ایجاد تغییراتی در میزان سوخت تزریقی و همچنین زمان جرقه زنی، از بروز ناک جلوگیری می کند.

حتماً بخوانید: سنسور ناک یا سنسور کوبش

۴٫ مخلوط سوخت و هوای رقیق

یکی از دلایل دیگر ناک زدن موتور این است که مخلوط سوخت و هوای درون محفظه احتراق نسبت به حالت استوکیومتری هوای بسیار بیش تری دارد و به عبارتی، مخلوط حاصل‌شده رقیق (Lean) می شود. رقیق بودن بیش از حد مخلوط سوخت و هوا یعنی سوخت به اندازه کافی وجود ندارد تا مخلوط با سرعت بیش تری مشتعل شود و جبهه شعله به راحتی پیشروی کند، در این صورت، بخش هایی از مخلوط که غنی اند (Rich) دچار خود اشتعالی می شوند و ناک رخ می دهد.

به دست آمدن مخلوط بیش از اندازه رقیق در اثر خرابی و وجود مشکل در بخش هایی مانند سنسور مف، سنسور مپ، سنسور اکسیژن و انژکتورهاست. در صورت خرابی این بخش ها ECU نمی تواند مقدار دقیق سوخت مورد نیاز را تشخیص دهد و یا سوخت مورد نیاز توسط انژکتورها تزریق نمی شوند.

۵٫ انباشت دوده

در موتورهایی که با سوخت های پایه کربنی مانند گازوئیل (Diesel) و بنزین (Gasoline) کار می کنند احتمال به وجود آمدن دوده وجود دارد. دوده ها در شمع ها، سوپاپ ها، تاجی پیستون، دیواره های سیلندر و قسمت درونی سرسیلندر انباشته می شوند و از حجم کاربردی محفظه احتراق می کاهند، به این ترتیب، فشار درون محفظه افزایش می یابد و احتمال بروز ناک یا کوبش بالا می رود.

۶٫ پیستون آسیب دیده

منظور از پیستون آسیب دیده این است که سطح پیستون آسیب دیده باشد. در این صورت، تاجی یا سطح پیستون نمی تواند به خوبی مخلوط سوخت و هوای واردشده به محفظه احتراق را مخلوط کند و به همین دلیل، مخلوط یک‌دست تشکیل نمی شود و با وجود نقاط غنی پدیده ناک زدن موتور رخ می دهد. البته این مشکل در پیستون هایی رخ می دهد که سطح تاج آن ها ساده نیست و ناهمواری های روی آن موجب اختلاط بهتر سوخت و هوا می شود.

نتیجه گیری

در پایان باید گفته شود که تمام دلایل گفته شده می توانند منجر به ناک زدن موتور شوند، اما نمی توان گفت که هر موقع موتور کوبش داشت همه عوامل باعث این اتفاق شده اند، بلکه ممکن است یکی از بخش ها عامل کوبش موتور شده باشد و با رفع مشکل آن بخش، موتور دوباره به صورت عادی کار کند.

محمد جبارزاده شیاده

پایگاه خبری اسب بخار