سیستم خنک کاری موتور (cooling system components) یکی از مهم ترین بخش های فنی هر خودروست که در صورت خراب بودن و یا درست کار نکردن آن، مشکلات زیادی برای موتور به وجود می آید و احتمال از بین رفتن آن بالا می رود.

در بین بخش های مختلف خودرو، موتور و گیربکس دارای اهمیت بیش تری هستند، زیرا در صورت نبودن و یا وجود مشکل در این دو بخش، عملاً دیگر خودرو به کار نمی آید و نمی تواند وظیفه اصلی خود را، یعنی جابه‌جایی، انجام دهد. از سویی، عملکرد موتور و گیربکس موجب تولید گرما و افزایش دما در قطعات این دو بخش می شود، به همین دلیل، نیاز به خنک کاری به وجود می آید تا تنش های حرارتی به وجودآمده به قطعات این دو بخش آسیب نزنند و آن ها را از کار نیاندازند. به همین دلیل، برای این دو بخش از سیستم خنک کاری استفاده می شود تا حرارت اضافی به وجودآمده از این دو بخش خارج شود و مشکلی برای موتور و گیربکس به وجود نیاید.

سیستم خنک کاری موتور (Engine Cooling System) چیست؟

یکی از بخش های مهم فنی خودرو همین سیستم خنک کاری موتور است که در نزدیکی آن قرار دارد تا بتواند از دمای موتور بکاهد و از جوش آوردن آن جلوگیری کند. وجود این سیستم بسیار ضروری است و نیاز به مراقبت و نگهداری دارد زیرا در صورت بروز مشکل و خرابی در آن، ممکن است به موتور آسیب زیادی وارد شود و نیاز به تعمیر اساسی به وجود آید.

چند نوع سیستم خنک کاری موتور وجود دارد؟

برخی از سیستم های خنک کاری قدیمی خودروها و همچنین سیستم خنک کاری موتورسیکلت ها طوری طراحی شده اند که برای گرفتن گرما از موتور، فقط از جریان هوا استفاده می کنند که به آن ها موتورهای هوا خنک (Air Cooling) می گویند. اما تقریباً بیش تر موتورها دارای سیستم خنک کاری، آب خنک (Water Cooling) هستند که البته آب خنک بودن به طور دقیق به معنای این است که برای خنک کاری از مخلوط آب و مایع خنک کننده یا Coolant استفاده می شود.

حتماً بخوانید : موتورهای هوا خنک چگونه کار می کند؟

سیستم خنک کاری موتور آب خنک چگونه کار می کند؟

این مدل از سیستم خنک کاری با استفاده از مایع خنک کننده یا Coolant، که اغلب در رنگ های قرمز، سبز و آبی وجود دارند، موتور را خنک می کند. این سیستم با به جریان درآوردن مخلوط آب و کولنت، گرمای موتور را از آن می گیرد و سپس مخلوط گرم شده را خنک می کند و دوباره آن را در موتور به جریان می اندازد تا گرمای موتور را از آن بگیرد. این پروسه بارها و بارها تکرار می شود، اما شروع شدن خنک کاری از زمانی است که موتور پس از روشن شدن به دمای مناسب عملکردی خود برسد و سپس این کار انجام می شود تا دمای موتور بیش از اندازه بالا نرود.

بخش های مختلف سیستم خنک کاری و وظایف آن ها

۱- واتر پمپ

وظیفه واتر پمپ این است که محلول خنک کننده را به جریان بیاندازد و به این دلیل به آن واتر پمپ می گویند که در گذشته فقط از آب برای خنک کردن موتور استفاده می شد. واتر پمپ با موتور در ارتباط است و با افزایش دور موتور، دور عملکردی واتر پمپ هم زیاد می شود.

۲- رادیاتور

رادیاتور بخشی از سیستم خنک کننده است که آب و کولنت (Coolant) از مجراهای درون آن عبور می کنند و از این طریق با پره ها (Fin) مرتبط می شوند. هوایی که با رادیاتور برخورد می کند موجب خنک شدن محلول خنک کننده می شود و از این طریق محلول خنک شده و دوباره وارد موتور می شود.

۳- درِ رادیاتور (Radiator Cap)

وظیفه درِب رادیاتور این است که مخلوط خنک کننده را در منبع انبساط یا رادیاتور تحت فشار قرار دهد و از بخار شدن آن جلوگیری کند. (این درپوش وظایف دیگری هم دارد که برای دانستن آن می توانید بر روی زیر تیتر بالا کلیک کنید و متن مربوط به آن را مطالعه کنید.)

۴- فن رادیاتور

فن به کاررفته در کنار رادیاتور موجب می شود در زمان هایی که خودرو در حال حرکت نیست، هوای پرفشار به رادیاتور بخورد و محلول درون آن خنک شود. در برخی از خودروها از فن الکتریکی استفاده می شود و در برخی دیگر از فن مکانیکی که با استفاده از کلاچ پروانه از موتور قدرت می گیرد و دَوران می کند.

۵- ترموستات (Thermostat)

وظیفه ترموستات این است که میزان جریان محلول در مدار سیستم خنک کننده را کنترل می کند. زمانی که موتور روشن می شود شیر ترموستات بسته باقی می ماند و جریانی برقرار نمی شود تا موتور به دمای مناسب عملکردی خود (Operating Temperature) برسد. بعد از رسیدن موتور به دمای عملکردی، شیر ترموستات باز می شود و جریان برقرار می شود تا از دمای موتور بکاهد.

۶- آب و کولنت (Coolant)

محلول رنگی به کاررفته در منبع انبساط و رادیاتور خودرو، در ایران با نام ضدیخ و یا ضدجوش شناخته می شود، اما در زبان انگلیسی به آن Coolant یا خنک کننده می گویند. این محلول نقطه تبخیر بالا و نقطه انجماد پایینی دارد که پس از مخلوط شدن با آب موجب شود این مخلوط در تابستان بخار نشود و در زمستان یخ نزند. همان طور که گفته شد، کولنت می تواند سبز، قرمز و آبی باشد که هر کدام از این رنگ ها مخصوص خودروهای خاصی است؛ برای مثال، شما نمی توانید در خودرویی که کولنت سبز دارد از کولنت قرمز یا آبی استفاده کنید.

۷- لوله های انتقال

یکی دیگر از بخش های سیستم خنک کاری موتور لوله های انتقال است که وظیفه جابه‌جایی مخلوط آب و کولنت را بر عهده دارد و این مخلوط را در طول سیستم جابه‌جا می کند. این لوله ها در برخی بخش ها پلاستیکی و در برخی دیگر فلزی اند. این لوله ها طوری طراحی و ساخته می شوند که عمر به نسبت بالایی داشته باشند.

۸- واشر سرسیلندر (Cylinder Head Gasket)

یکی از بخش های مشترک بین موتور و سیستم خنک کننده آن همین واشر سرسیلندر است که از مخلوط شدن آب و روغن جلوگیری می کند و همچنین اجازه نمی دهد آب وارد محفظه احتراق شود.

۹- منبع انبساط (Expansion Tank)

منبع انبساط به کاررفته در خودروها موجب می شود در صورت خنک شدن بیش از اندازه و یا گرم شدن بیش از اندازه مخلوط آب و خنک کننده، مخلوط به درون این منبع بیاید و یا از آن گرفته شود.

محمد جبارزاده شیاده

پایگاه خبری اسب بخار